زمان ایستاد، اما داستان نه: ترتیب کتاب‌های چرخ زمان

زمان مطالعه: 7 دقیقه

ترتیب کتاب‌های چرخ زمان (The Wheel of Time) چیزی نیست که راحت از کنارش بگذری؛ مخصوصاً اگه تازه با این دنیای فانتزیِ پیچیده و عمیق آشنا شدی. مجموعه‌ای که رابرت جردن (Robert Jordan) آغازش کرد و بعدها توسط براندن سندرسون (Brandon Sanderson) به‌خوبی به پایان رسید و حالا یکی از ستون‌های ادبیات فانتزی مدرن به‌حساب میاد؛ دنیایی پر از چرخه‌های سرنوشت، قدرت‌های باستانی، و قهرمان‌هایی که بارها در چرخ زمان دوباره متولد می‌شن.

اما در دنیای واقعی، همیشه همه‌چیز طبق طرح پیش نمی‌ره. سریال اقتباسی Prime Video از این مجموعه، درست بعد از پخش فصل سوم در آوریل ۲۰۲۵، برای همیشه متوقف شد؛ تصمیمی که برای خیلی از هوادارها، در اوج امیدواری به آینده‌ی سریال، غیرمنتظره بود. حالا که سریال به پایان خودش رسیده، وقتشه نگاهی جدی‌تر به منبع اصلی بندازیم؛ پس بیاین امروز با هم بررسی کنیم که این کتاب‌ها چطور ما رو به اعماق واقعی دنیای Wheel of Time می‌برن.

معرفی کتاب‌های چرخ زمان

مجموعه کتاب‌های چرخ زمان (The Wheel of Time) یکی از گسترده‌ترین و تأثیرگذارترین آثار ژانر فانتزی حماسیه. این مجموعه توسط نویسنده آمریکایی رابرت جردن (Robert Jordan) خلق شد و از سال ۱۹۹۰ با انتشار اولین جلد، یعنی چشم جهان (The Eye of the World)، وارد دنیای ادبیات شد. بعد از درگذشت جردن در سال ۲۰۰۷، نویسنده‌ی شناخته‌شده‌ی فانتزی، براندن سندرسون (Brandon Sanderson) با هماهنگی همسر و ویراستار جردن، نگارش سه جلد پایانی رو به عهده گرفت و مجموعه رو در سال ۲۰۱۳ به پایان رسوند.

این مجموعه شامل ۱۴ جلد اصلی به‌علاوه‌ی یک رمان پیش‌درآمد به نام بهاری تازه (New Spring) هست و به خاطر عمق جهان‌سازی، ساختار فلسفی خاص، و شخصیت‌پردازی پیچیده، به یکی از ستون‌های اصلی فانتزی مدرن تبدیل شده.

داستان چرخ زمان در دنیایی جریان داره که زمان در چرخه‌ای بی‌پایان می‌گذره؛ چرخه‌ای که در اون قهرمان‌ها و شخصیت‌های اصلی، در گذر زمان دوباره متولد می‌شن و سرنوشت جهان، بارها و بارها در دستان اون‌ها قرار می‌گیره. محوریت اصلی داستان، جوانی به نام رَند آل‌ثور (Rand al’Thor) هست که به‌مرور مشخص می‌شه شاید همون چهره‌ی افسانه‌ای باشه که برای نجات یا نابودی جهان دوباره به دنیا برگشته.

در این جهان، جادویی به اسم قدرت مطلق (One Power) جریان داره که تنها زنان یا مردانی خاص می‌تونن ازش استفاده کنن، و همین جادو هم یکی از منابع اصلی درگیری، قدرت‌طلبی، و جنگ‌های عظیمیه که داستان رو پیش می‌بره.

اما چرخ زمان فقط درباره نبرد میان خیر و شر نیست؛ بلکه درباره سرنوشت، اختیار، تکرار تاریخی، و تأثیر انتخاب‌های فردی در دل یک جهان تودرتو و در حال تکراره. دنیایی با ده‌ها ملت، افسانه، زبان، دین، و تاریخ که همه‌ش با جزئیاتی باورنکردنی طراحی شده.

سریال چرخ زمان دقیقاً از کجای کتاب‌ها اقتباس شده؟

اقتباس تلویزیونی مجموعه‌ی چرخ زمان توسط سرویس آمازون پرایم ویدیو یکی از جاه‌طلبانه‌ترین پروژه‌های فانتزی در دهه‌ی اخیر بود. این سریال که پخشش از سال ۲۰۲۱ آغاز شد، در قالب سه فصل تا آوریل ۲۰۲۵ ادامه پیدا کرد. اما چیزی که خیلی از مخاطبان متوجهش شدن، اینه که سریال دقیقاً به همون ترتیب کتاب‌ها جلو نرفت و در عوض، بخش‌هایی از جلدهای مختلف رو با هم ترکیب، حذف یا بازنویسی کرد.

در ادامه نگاهی می‌ندازیم به اینکه هر فصل از سریال از کدوم قسمت‌های کتاب‌ها الهام گرفته:

فصل اول: ترکیبی از کتاب اول و دوم

جلد اول: The Eye of the World (چشم جهان)
جلد دوم: The Great Hunt (شکار بزرگ)

فصل اول بیشتر بر اساس کتاب اول ساخته شده، اما بخش‌هایی از داستان کتاب دوم هم وارد سریال شده بودن. برای مثال، ما خیلی زود با شخصیت لوئیال (Loial)، یکی از گونه‌های نایاب و دانا از نژاد اوگئیر (Ogier)، آشنا می‌شیم که در کتاب‌ها کمی دیرتر ظاهر می‌شه. همچنین شخصیت منفی مرموز پادان فِین (Padan Fain) زودتر از کتاب وارد جریان اصلی داستان می‌شه.

یکی از تفاوت‌های مهم اینه که سریال تصمیم گرفت خیلی زود، در پایان فصل اول، هویت اژدهای دوباره متولد شده (The Dragon Reborn) رو فاش کنه؛ در حالی که در کتاب‌ها این موضوع به‌صورت تدریجی و مبهم پیش می‌ره.

فصل دوم: ترکیبی از کتاب دوم و سوم

جلد دوم: The Great Hunt (شکار بزرگ)
جلد سوم: The Dragon Reborn (اژدهای باززاده)

در فصل دوم سریال، روایت‌ها از کتاب دوم به‌طور کامل‌تر وارد داستان می‌شن؛ از جمله مفهوم شکار شاخ والیر (Hunt for the Horn)، معرفی دشمنان ناشناخته‌ای مثل سینچان‌ها (Seanchan)، و گسترش خطوط داستانی مرتبط با برج سفید (White Tower) و سازمان آیس سِدای‌ها (Aes Sedai).

در این فصل همچنین شاهد بازنویسی و حتی تعویض بازیگر شخصیت مت کاثون (Mat Cauthon) بودیم، که در داستان اصلی نقش مهم و پیچیده‌ای داره، اما در سریال به‌شکل متفاوتی بازپردازی شد.

فصل سوم: تمرکز بر کتاب چهارم با عناصری از جلدهای بعدی

جلد چهارم: The Shadow Rising (خیزش سایه)

فصل سوم بیشترین شباهت رو به کتاب چهارم داره. در این فصل، روایت به بیابان ای‌ییل (Aiel Waste) کشیده می‌شه؛ سرزمین خشک و دورافتاده‌ای که قوم جنگجوی ای‌ییل‌ها (Aiel) در اون زندگی می‌کنن. ما با گذشته‌ی این قوم، قوانین پیچیده‌شون، و ارتباط تاریخی‌شون با چرخ زمان آشنا می‌شیم.

در کنار این روایت، ماجراهای رَند آل‌ثور در مسیر پذیرش نقش خودش به‌عنوان اژدهای دوباره متولد شده پررنگ‌تر می‌شه. همچنین سریال برخی خطوط داستانی، گروه‌ها، و تهدیدهایی از کتاب‌های پنجم به بعد رو هم به شکل پیش‌دستانه وارد کرده؛ مثل تشدید تهدید نیروهای تاریکی (The Shadow / Dark One) و افزایش حضور حلقه‌های مخفی آیس سدایی.

ترتیب کتاب‌های چرخ زمان

خب، حالا اگه بعد از پایان سریال تصمیم گرفتین که وارد دنیای اصلی و گسترده‌تر چرخ زمان بشین، اینجا دقیقاً همون‌جاست که مسیرتون به کتاب‌ها می‌رسه. از اونجایی که سریال فقط بخش‌هایی از داستان رو پوشش داده و خیلی جاها هم روایت رو تغییر داده، ممکنه وسوسه بشین که از جلد چهارم یا پنجم ادامه بدین؛ اونجایی که سریال تموم شده یا تقریباً بهش نزدیک شده.

اما ما یه توصیه مهم داریم:

حتماً از اول بخونین.

چرا؟ چون سریال خیلی از شخصیت‌ها، وقایع، انگیزه‌ها، و پیچیدگی‌های مهم دنیای جردن رو یا حذف کرده یا تغییر داده. اگه از جلد چهارم به بعد وارد ماجرا بشین، احتمال زیادی وجود داره که سردرگم بشین، ارتباط‌های روایی رو از دست بدین، یا حتی برداشت اشتباهی از شخصیت‌ها و وقایع پیدا کنین.

خواندن مجموعه از جلد اول نه‌تنها باعث می‌شه درک بهتری از دنیای Wheel of Time داشته باشین، بلکه شما رو وارد جریان عمیق‌تر و فلسفی‌تری از روایت می‌کنه؛ جریانی که سریال فقط سطحش رو نشون داد.

مجموعه‌ی Wheel of Time شامل ۱۴ جلد اصلی به‌علاوه‌ی یک رمان پیش‌درآمد به نام New Spring هست. ترتیب خوندن این کتاب‌ها به‌شکلی طراحی شده که شما رو قدم‌به‌قدم با دنیای پیچیده و شخصیت‌های پرلایه‌ی این حماسه آشنا کنه.

در ادامه، ترتیب کتاب‌های چرخ زمان رو می‌بینید:

• The Eye of the World – چشم جهان
• The Great Hunt – شکار بزرگ
• The Dragon Reborn – اژدهای دوباره متولد شده
• The Shadow Rising – خیزش سایه
• The Fires of Heaven – آتش‌های آسمان
• Lord of Chaos – ارباب آشوب
• A Crown of Swords – تاجی از شمشیرها
• The Path of Daggers – راه خنجرها
• Winter’s Heart – قلب زمستان
• Crossroads of Twilight – چهارراه شفق
• Knife of Dreams – شمشیر رؤیاها
• The Gathering Storm – طوفانِ فراگیر (نوشته‌ی براندن سندرسون)
• Towers of Midnight – برج‌های نیمه‌شب (براندن سندرسون)
• A Memory of Light – یادی از روشنایی (پایان مجموعه، براندن سندرسون)
• و رمان پیش‌درآمد: بهاری نو

خب یه توصیه‌ی دیگه، پیش در آمدِ New Spring داستان‌هایی مربوط به سال‌ها قبل از جلد اول رو روایت می‌کنه و تمرکزش بیشتر روی شخصیت مویرین (Moiraine) و جوانی‌های لن (Lan) هست. خیلی از طرفدارها پیشنهاد می‌کنن این کتاب رو بعد از جلد پنجم یا حتی دهم بخونین، چون اگر زودتر سراغش برید ممکنه بعضی اطلاعات کلیدی رو بدون زمینه‌ی مناسب دریافت کنین و اثر احساسی‌شون کمتر بشه. امیدواریم که از قدم گذاشتن توی این مسیر لذت ببرین، با شخصیت‌هاش ارتباط برقرار کنین، و شاید هم مثل خیلی‌های دیگه، یه بار دیگه برگردین و از اول بخونینش، چون این دنیا هر بار چیز جدیدی برای گفتن داره.

از دنیای فانتزی محبوبتون بیشتر بخونین:

• آشنایی با فورسیکن‌ها در دنیای چرخ زمان؛ از ضعیف‌ترین تا قدرتمندترین
• وقتی پیش‌گویی، جادو و سرنوشت به جان هم می‌افتن؛ بررسی کتاب و سریال چرخ زمان
• از کتاب و بازی تا سریال؛ اقتباس‌هایی که دنیای سرگرمی را تغییر دادن
• ۱۵ سریال برتر درباره‌ی زمان که مغزت رو به چالش می‌کشن!
• ۱۵ سریال جادوگری که هر طرفدار دنیای فانتزی باید ببینه!