بزرگ‌ترین معماهایی که فصل پایانی سریال چیزهای عجیب باید روشن کند

 این تحلیل شامل اسپویلرهای فصل پنجم چیزهای عجیب (Stranger Things)، به‌ویژه قسمت‌های پایانی، می‌شود.

فصل پنجم چیزهای عجیب، به نقطه‌ای رسیده که هم از نظر هیجان و هم از نظر پیچیدگی روایی، بحث‌های زیادی بین مخاطبان به‌راه انداخته است. با انتشار بخش دوم از فصل پنجم در کریسمس (Christmas)، طرفداران جدی جهان‌سازی و روایت، با مجموعه‌ای از پرسش‌های کلیدی روبه‌رو شدند: سرنوشت الون (Eleven) چه می‌شود؟ ماهیت واقعی دنیای معکوس (Upside Down) چیست؟ و وکنا (Vecna) دقیقاً یک هیولای نهایی است یا چیزی فراتر، با لایه‌های فلسفی و متافیزیکی؟

در این مقاله، ابتدا یک مرور فشرده از رویدادهای قسمت‌های پایانی داریم و بعد مهم‌ترین پرسش‌های مطرح‌شده را دسته‌بندی می‌کنیم و به محتمل‌ترین تحلیل‌ها و تئوری‌ها می‌رسیم.

 خلاصه رویدادهای کلیدی قسمت‌های پایانی؛ فرار از کامازاتز تا پل

در بخش‌های پایانی، به‌خصوص در بازه‌ی ۴۰ تا ۶۰ دقیقه‌ی اپیزودهای آخر، چند حقیقت تعیین‌کننده درباره منشأ قدرت‌های الون (Eleven) روشن می‌شود. مهم‌ترین کشف این است که خون هنری (Henry’s blood) یا دست‌کم یک عامل ژنتیکی مشترک، به‌عنوان منشأ اصلی قدرت‌های او معرفی می‌شود؛ عنصری که دکتر برنر (Dr. Brenner) آن را به مادران باردار تزریق کرده تا کودکانی با توانایی‌های فراطبیعی به دنیا بیاورد.

از طرف دیگر، دنیای معکوس (Upside Down) دیگر صرفاً یک «بعد موازی» نیست. روایت تازه می‌گوید این فضا بیشتر به یک کرم‌چاله (Wormhole) شبیه است که جهان واقعی را به آبیس (Abyss) یا قلمرو وکنا متصل می‌کند. همین دو نکته، عملاً بسیاری از پرسش‌های قدیمی را دوباره فعال می‌کند و تازه چند سؤال جدید هم به آن اضافه می‌شود.

۱) اهمیت تاریخ ۶ نوامبر چیست؟

۶ نوامبر ۲۰۱۶، همان روزی است که ویل بایرز (Will Byers) ناپدید شد و تمام ماجراهای سریال را آغاز کرد. در فصل پنجم، مشخص می‌شود وکنا دقیقاً همین تاریخ را برای اجرای نقشه‌ی اتصال دنیای معکوس به جهان واقعی انتخاب کرده است. اما چرا؟

یکی از محتمل‌ترین تفسیرها این است که ۶ نوامبر یک گره زمانی یا نقطه‌ی حساس در ساختار جهان‌شناسی سریال است؛ روزی که شکاف (Gate) برای نخستین‌بار فعال شده و به‌نوعی «قفل» روایت روی آن نشسته است. نمایشنامه سایه‌ی اول (The First Shadow) هم این ایده را تقویت می‌کند که آن تاریخ با آغاز تغییرات بنیادین هنری مرتبط بوده، نه صرفاً با سرنوشت ویل.

۲) خون هنری چه نقشی در ارتباط الون و وکنا دارد؟

طبق اطلاعات جدید، خون هنری توسط دکتر برنر به مادران باردار تزریق شده تا فرزندانی با توانایی‌های ذهنی (Psychic Powers) متولد شوند. این یعنی الون و وکنا از نظر منشأ قدرت، به هم پیوند خورده‌اند. از نظر دراماتیک، این کشف یک پلات‌توئیست قوی می‌سازد: دو قطب اصلی داستان، دو روی یک سکه‌اند. همین مسئله می‌تواند در نبرد نهایی به انتخاب‌های اخلاقی بسیار سخت و حتی فداکاری‌های غیرمنتظره ختم شود. 

3) چرا گسترش ماده سفید متوقف شد؟

ماده سفید (White Substance) که دنیای معکوس را می‌پوشاند و جان نانسی و جاناتان را تهدید می‌کرد، ناگهان متوقف و سخت می‌شود. هنوز توضیح رسمی دقیقی داده نشده، اما می‌شود حدس زد این توقف نتیجه‌ی تغییر توازن انرژی در اثر آسیب به ماده عجیب یا قطع یکی از کانال‌های تغذیه‌ی وکنا باشد. به شکل نمادین هم، این توقف می‌تواند نشانه‌ی یک ثبات نسبی بعد از آشوب اولیه باشد؛ آرامش قبل از طوفان آخر.

4) رابطه‌ی دایمنشن ایکس، آبیس و دنیای معکوس چیست؟

طبق روایت جدید، دنیای معکوس یک کرم‌چاله (Wormhole) است که زمین را به آبیس (Abyss) متصل می‌کند؛ قلمرو وکنا که توسط یک شکاف واقعی جدا شده و با ماده عجیب کنترل می‌شود. اما هنوز روشن نیست: آیا دایمنشن ایکس (Dimension X) همان آبیس است یا یک بخش مجزا از همین معماری جهان‌های تو‌در‌تو؟ پاسخ این سؤال یکی از کلیدی‌ترین گره‌های فصل پایانی است.

5) چه کسانی در پایان خواهند مرد؟

کالی (Kali) به الون پیشنهاد می‌دهد بعد از شکست وکنا، خودش را بکشد، تا چرخه‌ی آزمایش‌های برنر و سوءاستفاده از خون هنری متوقف شود. این موضوع از نظر اخلاقی و دراماتیک، یکی از سنگین‌ترین گره‌های فصل پنجم است و فصل نهایی باید تکلیف آن را روشن کند. با توجه به فضای سریال و اشاره‌های سازندگان، مرگ در پایان اجتناب‌ناپذیر به‌نظر می‌رسد. سؤال اصلی این است که کدام شخصیت‌ها قربانی می‌شوند: هاپر (Hopper) که نماد فداکاری است؟ یا شاید یکی از اعضای اصلی گروه؟ یا حتی خود الون (Eleven)؟

6) سرنوشت رابطه‌ی نانسی و استیو چه می‌شود؟

با پایان رابطه‌ی نانسی (Nancy) و جاناتان (Jonathan)، بحث درباره‌ی بازگشت نانسی و استیو (Steve) دوباره داغ شده. تعامل‌های آن‌ها در فصل پنجم به‌وضوح راه را برای یک نقطه‌ی عطف جدید باز می‌کند، اما هنوز مشخص نیست سریال قصد دارد این رابطه را به پایان برساند یا دوباره از نو بسازد. حلقه شاید کوچک و ساده به‌نظر برسد، اما از نظر روایی یک شیء نمادین محسوب می‌شود؛ چیزی که می‌تواند پل ارتباطی بین دو جهان باشد. حلقه‌ای که روی زمین افتاد و بعد ناپدید شد، احتمالاً توسط کسی برداشته شده و همین می‌تواند در ادامه به یک پیام، یک نشانه یا حتی یک قفل روایی تبدیل شود.

۷) مرد مرموز معدن نوادا کیست و چرا روی هنری اثر گذاشت؟

مردی مرموز در معدن نوادا که هنری او را می‌بیند، احتمالاً یکی از حلقه‌های اتصال به بعدهای دیگر مثل دایمنشن ایکس (Dimension X) است. طبق نمایشنامه سایه‌ی اول (The First Shadow)، مواجهه‌ی هنری با این فرد و ورود او به بعد جایگزین، نقطه‌ی آغاز دگردیسی روانی و وجودی اوست؛ مسیری که در نهایت وکنا را می‌سازد.

اگر همه‌ی این قطعات را کنار هم بگذاریم، فصل نهایی چیزهای عجیب (Stranger Things) احتمالاً پایانی پر از فداکاری، بازسازی و درهم‌تنیدگی روایی خواهد داشت. الون و هنری دو قطب یک درام تراژیک‌اند که هم از نظر ژنتیکی و هم از نظر تجربه‌های روانی به هم گره خورده‌اند. نقش مکس، کالی و دیگر شخصیت‌ها هم فقط مکمل نیست؛ بخشی از معادله‌ی پیروزی یا شکست است.